Veelgestelde vragen

Weerbaarheid is dat nou hetzelfde als een assertiviteitstraining of lijkt het toch meer op een training groepsdynamica? Is weerbaarheid hetzelfde als zelfverdediging of is het beter te vergelijken met een sociale vaardigheidstraining?

Tja wat is dat eigenlijk ‘weerbaar zijn’, deze vraag leggen wij tijdens ouderavonden regelmatig aan ouders en docenten voor. De antwoorden zijn divers en daar leent het begrip zich misschien ook uitstekend voor.

In verschillende literatuur wordt weerbaarheid omschreven als:

• Iemand kan opkomen voor zijn eigen wensen, grenzen en behoeften en houdt daarbij rekening met de wensen en grenzen van anderen.
• Iemand de moed heeft voor zichzelf en een ander op te komen, je weet wat je wel of niet wilt.
• Kinderen zijn weerbaar als ze stevig in hun schoenen staan.
• Een weerbaar kind heeft vertrouwen in zichzelf en het vertrouwen in de ander.
• De dikke Van Dale definieert weerbaar als ‘in staat om tegenstand te bieden’.

Tal van omschrijvingen en een veelal aan begrippen die op elkaar lijken. Wat opvalt is dat in verdere beschrijvingen de begrippen; zelfvertrouwen, assertiviteit, veerkracht, eigenwaarde en groepsdynamica veelal centraal staan en dikwijls door elkaar heen lopen.

Verschillende onderzoeken laten bijvoorbeeld zien dat er een verband is tussen weerbaarheid, zelfwaardering en eigenwaarde, maar is weerbaarheid eigenlijk niet gewoon zelfwaardering en eigenwaarde? Een kind dat zichzelf de moeite waard vindt, zal waarschijnlijk veel eerder zijn mening durven geven dan een kind dat het gevoel heeft er niet toe te doen. Kun je werken aan weerbaarheid zonder te werken aan de eigenwaarde en kun je werken aan de eigenwaarde zonder te werken aan de weerbaarheid?

Wanneer je aan een klas een weerbaarheidstraining geeft, ben je onderdeel van de groepsdynamica daarvan. Daarbij komt het thema ‘ik en de ander’ regelmatig centraal te staan en wordt er een beroep gedaan op de sociale vaardigheden van de kinderen. Hoe functioneert iemand binnen de groep, kun je op elkaar vertrouwen, durf je je eigen mening te geven in de klas en houden we rekening met elkaar. Als groepsdynamica gaat over de processen die zich in een groep kunnen afspelen en hoe je die processen kunt beïnvloeden. Dan is een weerbaarheidstraining eigenlijk toch ook een training groepsdynamica?

Tijdens ouderavonden komt ook vaak de term assertiviteit terug. Assertiviteit wordt vaak omschreven als het vinden van de balans tussen het behartigen van je eigen belangen en het rekening houden met de belangen van een ander. Sluit dat even perfect aan bij de hierboven genoemde omschrijvingen van de term weerbaarheid. Is een assertiviteitstraining dan gelijk een weerbaarheidstraining of andersom?

Veel vragen, waarop niet direct een kant en klaar antwoord te vinden is. In ieder geval staan de volgende begrippen centraal binnen iedere weerbaarheidstraining: Eigenwaarde, zelfvertrouwen, groepsdynamica, assertiviteit en veerkracht. Daarin is de term weerbaarheid gebruikt als overkoepelende term.

Weerbaarheid gaat verder dan alleen opgewassen zijn tegen grensoverschrijdend gedrag. Want als het gaat over weerbaarheid komen vaak de termen veerkracht, zelfvertrouwen en assertiviteit terug. Zij vormen de basis van een weerbaar kind.

Onze afgestudeerde trainers beoefenen een ambacht, waarin zij echt het verschil maken in het leven van kinderen. Dat vraagt om specifieke kennis en deskundigheid.

Een professionele opleiding tot weerbaarheidstrainer biedt jou dan ook kennis, vaardigheden, verdieping en inspiratie, waarmee jij je beroep als weerbaarheidstrainer nog beter kunt uitoefenen en jij jezelf continu blijft ontwikkelen.

De opleiding neemt je hiervoor mee langs alle facetten binnen de weerbaarheid en je specialiseert je in het geven van weerbaarheidslessen aan kinderen en jongeren. We durven gerust te stellen dat dit de meest complete opleiding tot weerbaarheidstrainer is in Nederland. Wij geven je alle handvatten die je nodig bent om weerbaarheidslessen bij jou op school, in de organisatie of praktijk zelfstandig vorm te geven.

De meeste weerbaarheidstrainingen zijn psycho-fysiek van opzet. Deze gaan dus uit van de kracht van ervaringsleren en dat een leerervaring kinderen meer zal raken dan alleen maar kennisoverdracht. Heel veel doen en ervaren dus!

Tijdens psycho-fysieke weerbaarheidstrainingen ervaren kinderen letterlijk waar hun mogelijkheden liggen, wat stevig staan met ze doet en trots te zijn op zichzelf. Het vergroten van het zelfvertrouwen en het creëren van een positief zelfbeeld staan bij deze weerbaarheidstrainingen centraal.

Deze weerbaarheidstrainingen bestaan over het algemeen uit uitdagende en tot de verbeelding sprekende bewegingswerkvormen en samenwerkingsvormen, gecombineerd met rollenspellen, dramaoefeningen en fysieke werkvormen.

Als het over weerbaarheid gaat komen de termen veerkracht, zelfvertrouwen en assertiviteit vaak ter sprake. Deze drie termen samen vormen de inhoud van een weerbaar kind. Veerkracht ontstaat als een kind in staat is te reageren op situaties in zijn omgeving, tegenslag, teleurstelling, verlies. De mate waarin je in staat bent om met deze situaties om te gaan bepaalt je veerkracht. Belangrijk is dat kinderen kunnen omgaan met kleine tegenslagen en hiervoor oplossingen bedenken.

Zelfvertrouwen gaat over de mate waarin je in staat bent keuzes vanuit je zelf te maken. Te gemakkelijk meegaan in de eisen uit de omgeving is een risico voor gebrek aan zelfvertrouwen. Weinig zelfvertrouwen kan leiden tot faalangst, perfectionisme en keuzestress. Weerbaarheid en zelfvertrouwen zijn niet los van elkaar te zien. Van zelfvertrouwen wordt je kind weerbaar(der). Kinderen die weerbaar zijn, kunnen hun grenzen goed aangeven. Ze durven voor zichzelf op te komen maar ook steun te zoeken. Daarvoor moet een kind zichzelf belangrijk en goed genoeg vinden.

Assertiviteit heeft te maken met de vaardigheid om je eigen wensen, gedachten en gevoelens naar anderen goed te kunnen verwoorden. Een kind dat weerbaar is kan zijn eigen grenzen bewaken. Durft zijn mening te geven, maar durft ook om hulp te vragen

De meeste weerbaarheidstrainingen zijn psycho-fysiek van opzet. Er zijn enorm veel verschillende soorten energizers die ingezet worden tijdens weerbaarheidstrainingen. Een goede weerbaarheidstraining heeft een methodische opbouw binnen de lessen en maakt gebruik van werkvormen die zijn afgestemd op de doelgroep. De werkvormen vormen een geheel binnen de weerbaarheidslessen en de trainer weet met heldere observaties en terugkoppelingen verdieping in de weerbaarheidstrainingen aan te brengen. Wanneer we globaal kijken naar weerbaarheidsoefeningen bestaan deze over het algemeen uit uitdagende en tot de verbeelding sprekende bewegingswerkvormen en samenwerkingsvormen, gecombineerd met rollenspellen, dramaoefeningen en fysieke oefeningen.

Er zijn veel begrippen die lijken op weerbaarheid of die eraan raken, denk aan veerkracht, assertiviteit, sociale psychologie en of gevaarsbeheersing. Trainingen op dit gebied kunnen inhoudelijk erg op elkaar lijken en eenzelfde soort werkvormen bevatten. De praktijk laat echter ook zien dat dit erg verschillend kan zijn, afhankelijk van bijvoorbeeld de genoten opleiding of achtergrond in weerbaarheid. De term weerbaarheid gaat verder dan alleen maar grensoverschrijdend gedrag, essentieel is bijvoorbeeld het werken aan zelfvertrouwen en een grotere eigenwaarde. Een belangrijk kenmerk voor weerbaarheidstrainingen is de psycho-fysieke manier van leren: in de trainingen worden veel oefeningen, spelvormen en werkvormen toegepast waardoor de kinderen ervaren wat wel en niet werkt.

Naar verschillende weerbaarheidstrainingen is in de laatste jaren tevens veel onderzoek gedaan. Meerdere evaluaties laten hierbij positieve resultaten zien. Ook blijkt uit verschillend onderzoek het verband tussen weerbaarheid en zelfwaardering of eigenwaarde. (Dumot & Provost 1999, Faitz, 2012). Naast eigenwaarde zijn sociale vaardigheden van belang in de mate waarin iemand weerbaar is (Stevenson & Zimmerman 2005).

Een effectieve weerbaarheidstraining is altijd ontworpen voor een specifieke doelgroep, waar werkvormen, taligheid en thema’s dan op afgestemd worden. De weerbaarheidstrainingen binnen Weerbaarheidgilde richten zich specifiek op het basisonderwijs of kinderen in deze leeftijdscategorie.

Hiervoor biedt het biopsychosociaal model het theoretisch kader voor de weerbaarheidslessen. Dit model is ontwikkeld door Georg L. Engel (1913-1999) van de Universiteit van Rochester. De gedachte achter dit model is dat de menselijke gedragingen en mentale processen beïnvloed worden door biologische, psychosociale en culturele invloeden en hun wisselwerkingen. Bij de ontwikkeling van het lesprogramma is met bovenstaande dan ook rekening gehouden en afgestemd op de kenmerken van de doelgroep.

Binnen weerbaarheid wordt gewerkt aan thema’s door ervarend leren via beweging, dus door psycho-fysieke werkvormen. De Duitse pedagoog Kurt Kahn was de grondlegger van het ervaringsleren. Door samen met anderen fysiek bezig te zijn, leert iemand omgaan met sociale verantwoordelijkheid en met spanning tussen vrijheid, zelfdiscipline en integriteit (Jellema&Bosscher 2012). Onderzoek toont ook aan dat ervaringsgerichte werkvbormen vanuit beweging, spelen, aanraken en plezier direct inwerken op het brein en stressresponssysteem. Dit in tegenstelling tot meer cognitieve en verbale methoden.

De gedachte die aan het psycho-fysiek werken met groepen ten grondslag ligt, is dat mensen op verschillende manieren leren (doen, kijken, luisteren) en dat daarom met verschillende methoden het beste resultaat bereikt wordt. Deze gedachte wordt ondersteund door onderzoek, vooral programma’s met actieve werkvormen blijken effectiever (Gijs et al., 2009). Vandaar het psycho-fysieke karakter van de opleiding tot weerbaarheidstrainer.

Beginnende trainers focussen zich bijna altijd met name op de werkvormen en de uitvoering daarvan. Maar juist daarachter zit verscholen de verdieping, daarbij is jouw eigen framing en taligheid enorm belangrijk. Dus hoe leidt je de werkvorm in, wat observeer je, waarop en wat koppel je terug en waar leg je als trainer de accenten op. Deze taligheid zorgt er mede voor of een werkvorm / energizer binnenkomt of niet. En wanneer werkvormen binnenkomen, ontstaan er reflectie. Vanuit deze reflectie gaan kinderen nadenken over gedrag en wellicht oefenen met nieuw gedrag, zoals lichaamstaal, uitstraling, samenwerking enz.

Tevens is het belangrijk de werkvormen als een geheel te brengen, de overgang tussen de verschillende werkvormen in een les moet dan ook vloeiend en soepel lopen. Er moet een bepaalde logica in zitten. Biedt nooit zomaar een werkvorm aan, omdat je denkt dat het leuk is die er even tussendoor te doen. Bekijk de inzet van werkvormen vanuit het cursusdoel en bepaal van te voren waar je de accenten op wilt leggen.

Eigenlijk wordt de kwaliteit van iedere weerbaarheidstraining dus vooral bepaald door degene die de training verzorgt.